Ante biduum iam SchaffhausenScaphusii fui, quo iter meum per WürttembergVirtembergensem Ducatum, cum per AlsaceAlsatiam non1 licuit, FrankfurtFrancofurtum versùs instituere possem. Sed coactus fui redire tùm ob excursiones militum, qui non procul à Scaphusio deprædationibus grassantur barbaris, tùm quòd Altringherusa coniunctis cum Feriab copiis non longè à Rothvita cum toto exercitûs robore abesset, ingressum in WürttembergDucatum Virtembergensem sibi parare volens, quo militem suum extremâ commeatûs inopiâ conflictantem alienis in terris reficeret eoque præstito tanto celerius in BayernBavariam contenderet. Eum è vestigio insequitur Illustrissimus Campi Mareschallusc cum cæteris exercitûs sui Ducibus cumque ipsi etiam Virtembergenses in armis sint, non adeò facile fine, quem intendit, potietur. Nam si per Virtembergensem Ducatum transire, vel ibidem hibernare, tentaverit, necessariò ei primùm confligendum erit. Quod si fecerit, insignem sui exercitûs cladem vix evadet, cum tanta in eius castris fames grassari à fide dignis dicatur, ut equinæ etiam carnis usu gregarii milites stomacho latranti satisfacere compellantur. Ducis etiam Feriæ exercitus partìm fame partìm fugientium frequentiâ adèo diminutus est, ut cum iis, quas in BourgogneBurgundia sibi iunxit, copiis vix 7 milia attingat hyemegue iam ingruente, cuius rigorem Itali ferre non possunt, paulatim in nihilum redigetur. Neque minùs Altringherus periclitabitur, cum in toto, quod ipsi emetiendum erit, itinere nuspiam pabula pro iumentis, ne dicam militibus, qui omne, quod in illis terris fuit, iam pridem consumpserunt, suppetant, multisque priùs fame pereundum erit quàm in Bavariam pervenerint. De Feria dicitur eum copiarum suarum partem in TyrolenTyrolensem Comitatum transferre velle, ut ibi magis tutò, quàm in Alsatia, subsistens damna, quæ à nostris passus est, non exigua restauraret auctusque novo ex ItalienItalia milite proximo vere in Alsatiam feliciori successu expeditionem suam institueret. Et fortè plus negotii futuro anno Confæderatis facessere poterit, si exercitus ille, qui in MilanoDucatu Mediolanensi iam 10 m. numero congregatus est, maturè ad eum pervenerit neque id Ludvig XIIIRex Galliarum,d ut hoc anno factum, prohibuerit. Dux Rhuaniuse hoc quidem factum vellet facileque transitum ex Italia in Tyrolensem Ducatum, uti ad nos perscripsit, impedire posset, si à Rege suo tale quid in mandatis haberet, vel certè Excellentia Vestra id à sua Maiestate impetraret, cum aliàs, nisi Rex Duci seriò iniunxerit, ut omnem in posterum transitum copiis illis Italicis præcludat, Itali cum Germanis coniuncti maiori, quam unquam antehac, exercitûs robore in Alsatiam ingredientur. Sed de his agam uberius præsens, cum itineris tanta sint, ut literæ facilè intercipi possint.
Gyllene förbundetCantones Pontificii hostilia quæque in ZürichTigurinos moliuntur, tantumque opportunitatem eos invadendi præstolantur, ut mihi certò persuadeam illam, quæ inter eos est, animorum exacerbationem Evangelicos omnes ad partes nostras pertracturam. In eo totis viribus laborat Dominus Peplitzius,f qui eo nomine necessarium fore iudicat, ut ad Excellentiam Vestram proficiscar ab ea Confirmationem et Declarationem eorum, quæ Helvetiis Evangelicis proponentur, accepturus. Igitur nihil intermittam, ut, ubi primùm transitus tuti fuerint, itineri me accingam ea, quæ in mandatis accepero, Excellentiæ Vestræ expositurus.
Eius intereà favori ac, qua me complecti dignatur, gratiæ me commendo, quam perennem mihi esse cupio. ZürichTiguri 20 Novembris 1633.
P. S. In GraubündenRhætia res ad aliquem motum, uti præteritis meis innui, spectare videbatur, quod Graubündenfæderis Cani communitates Pontificiæ ab SpanienHispanis ac Gyllene förbundetQuinque-pagicis Helvetiis stimulatæ FrankrikeGallos in suis terris ampliùs tolerare noluerint paratis eum in finem omnis generis armis. Sed Ducis RohanRhuanii ac Evangelicorum Rhætorum, qui maximis ibi pollent viribus, autoritate tandem persuasi sunt, ut partem militum in hiberna receperint spe primùm eis datâ de restituenda ValtellinaValle Telina, in cuius possessionem Rhætiæ populi immitti volunt, nisique eius recuperandæ spe alerentur, iam pridem Gallos expulissent. Feram eo nomine mecum literas, quas Dux Rhuanius ad Excellentiam Vestram mittit suadens, ut solenni Legatione à Ludvig XIIIRege Galliarum restitutio Vallis Telinæ petatur vel certè transitus Hispanis in TyrolenTyrolensem Comitatum impediatur, qui 10 m. numero in MilanoDucatu Mediolanensi congregati primo statim vere in TysklandGermaniam proficisci Ducique FeriaFeriæ iungi debent.
Ego expecto exitum Comitiorum AarauAroviensium, quo Helvetii Evangelici convenerunt, quibus finitis illicò itineri me accingam profecturus per Virtembergensem Ducatum, qui ab AldringenAltringheri copiis in BayernBavariam contendentibus iam tutus est. ZürichTiguri 27 Novembris.
__________________________