SDHK-nr: 1316

Svenskt Diplomatariums huvudkartotek över medeltidsbreven

Datering
1284 utan dag*
Utfärdandeort
Skänninge 
Innehåll

Kung Magnus av Sverige stadgar rörande allmän landsfred i de landsändar, dit han kommer på besök, rörande förbud mot hemliga förbund och mot bristande respekt och okvädningsord riddersmän emellan samt mot egenhändigt hämnande av sådana oförrätter, rörande kungligt beskydd av änkor, faderlösa barn och gamla män, rörande uppmaning att ingen må komma okallad till riksmöte och slutligen rörande hur stort följe olika medlemmar av riksrådet får ha. Sigillanter är utfärdaren, biskop Brynolf (Algotsson) i Skara, biskop Peter i Västerås, hertig Bengt, kanslern Peter, Svantepolk Knutsson, östgötalagmannen Bengt, Magnus Jonsson, Anund Haraldsson, västgötalagmannen Algot, drotsen Knut Matsson, marsken Magnus Håkansson, Ulf Holmgersson och Karl Estridsson.

Språk

svenska

Källor
  • Medeltida avskrifter: Västgötalagen, (gammalt signum) B 10, KB
Brevtext

Magnus met gudz nath. sweæ kononger ok gøtæ. Sændir allum þeem þæssi bref seæ ok høræ guzdrotens qwædiu. ok sinæ. Aff skiæl. dømum wir thæt þyrftilikt. ok rathilikt at fælla nokor þing .i. almænnilikt. æller .i. enlikt ærænde. the sum næfst thorwo wit. æller rættilsi. æn tho at þe se eigh før gømd æller .i. lagh satt. tha wilium wir at wart raath. ok wærræ goþræ mannæ. at hwat sum wir skipum thær iuir. ok latum scriuæ. at lysis opt firi allum manum. thær til at mæn mattin þæt gømæ wir skipum. oc þæt fly wir firi biuthum. 1. Nu aff hans nathum oos hauer alt giuit. oc sinum tiænistu manum sagþe. j hwat hus ir gangin in. tha sighin først. frither wæri mæþ husi thæssu. tha wilium wir thætta buthorþ gømæ. ok skipathum a skænningis samtalu sum nu var snima hallin. ok wilium at wæri ewærþilikæ. at e .i. hwat land .i. vart riki wir kunnum .i. komæ. tha fiughertan nattum æptir. þæt wart bref sum buzskap bær nar wi komom. æru læsin a almænningx þingi. oc atær þær til war bref biuthæ. at wir ærum aff lande farnir. þa wæri frither mællin aldra manna. aff allæn døþerlik owinscap. e huru høgburnir mæn þæt æru hælst. æller wærdhoghe. hwar a mot gør þæmmæ staþuæ. goz hans skøfles. ok wæri siæluer ewærdþilikæ vthlægher. ok þær til at friþrin se althings starker. þa wilium wir at hwilkin man sum bær nokor þe vakn. sum æru til openbarlik striþ i þem timæ wir ærum j landit. hawi the samu plikt sum fyrræ ær (hær) sakt vppi. Æn theem ær bo .i. wærmælænde. æller wæstgøtom wæstan wænir. firi þy. at þe æru langt borto. til at flyæ þæssæ plikt sithan a þinge ær buthæt a warra i. færþ i. land. ok bortfærþ af landi. tha giuum wir them tu slik timæ. ær wir kalium samæn. waræ mæn til lidstæmpnu. fiughertan nattum æptir. ok fiughertan nattum firi. þær til at þer mughi sigherlikæ þit komæ. oc þæthan. ok hwar þæt brytir. haui þe samu plikt sum þeem ær sakt. ær hin annan friþ bryter. Wilium sithæn at thætta hallis egh iuir eet land at eno. utan iuir all. þy iuir vart riki ær. Annat hwat ær wir .i. skænningis samtalu skipathum. þa skal þæt framleþes scriuæ.2. Mæth thy at lønlek samband. ok hælst wælborna mannæ. the gøra opteleka bathe for mannum ok almænning stadhlikær geengangur. swa sum ær mangæstaþe prøuat. Skipathum wir thæt. at hwar sum thæt wardþir prøuat. af þerræ handa samband ær bundin æller mæt script. æller mæþ eeþ. æller mæþ nokre trolekre iaat. hittis þæt. at þæt skal egh hardþære plikt wæra. tha skøfløs therræ goz thær thæt wærþer funnit mæþ. ok leggi theem ewærdþlikæ wtlæghæ. vtan the warþin aterkallæþir mæþ konongs nathum. sum tha ær. æller therræ sum þa rathæ firi rikino. Æn tha æn þe æru røghþir. oc ær eig sanprøuat til. oc eingti vtan man iæuar vm þeem. The skulu egh þæssa plikt vp bæra. vtan the sculu skiæra sik. mæþ tolf mannum. them sum trygger æru. oc sithan wæri i stath sinum. vtan vfræghð. oc konongx wrethe. Æn hwar sum sik bindir thær til. at han wil prøua vp a nokon thæssa sak. brister sithan ok ær egh san. taki vp þa plikt han hafþe hanum ætt. æn swa þykker likt.3. Til at baþe wari mæn ok swa adþri thær i hærramanna gardþum thiæna i wart riki at ther halle friþ. ok hether. oc wyrdning sijn i mællin. ok ther hælst mæþ os æru. ok thy firibiuthum wir hardlikæ. at hwarte riddare æller swenæwapn. ther qwæde sik sin i mællin mæþ vquædthins ordthom. calle eigh vtroen. ok eigh liughæræ. ok egh morðthæræ. ok ængte vquæþins ordh annat. ok uiti þæt. at uitis þæt riddæræ. æller swenawapn. ok gita the egh wart sik þær fore mæþ twem riddarum. riddære mæþ twem swenæwapn. swenavapn scal af os taka plikt þe aþrum ær til ræzl. Æn thæt firi biuþum wir hardlikæ. at eingin hæmd æller forsaat gøris thær fore. fyr æn wir læggium þæt af therræ i mællin. æn tha æn wir gitom egh þæt af lakt þerræ .i. mællin. þa lowm wir theem wakn at bæræ æller nekom. Æn hirþdrænger thæn sum slikt talar. a mot riddæræ. æller swenavapn. ok dyll þy at sant ær. tha fyr æn nokor hæmd gørez thær æptir. tha wilium wir at þæt kunnukt gøres hans hærræ. ok latis vr hans þiænist vtæn dwalu. ok ær han vtlænder. fari bort af landi i þem stæmpnudagh ær hanum wardþer lagdþer. ok kome aldrigh ater. ær han inlændær. latis bort vr sins hærræ þiænist. ok gøme sik þæt bæsta han ma. for sinum owinum. ok almænnilikæ friþbiuthum wir þæt. æn riddære æller swenavapn slar nokor hærræ swen. at thær wardhe eingin hæmd æptir af hans hærra wæghnæ. vtan a þingum kræuis rætter æptir þy sum lanz rættær sigher æller lagh.4. Hær til skipathum wir oc wilium at þæt staþlikæ hallis. at æru ænkiur. æller faþurløs barn. æller aþrir gamblir mæn gother. þeer sum for sin alder latæs bort af warre thiænist. æller hærræ mæn gamblir. tha takum wir theem i wæræ þiænist. ok þerra goz ok þerræ hion. ok takum þeem mæþ wart bref. vndir waræ hemelikæ wærn. ok þeem sum þeem gøra a mot æptir þæt ær þeer hawa wart bref fangit. gar þæt af ilwiliæ. ok æru þeer egh þrængdir til. giælde attatighi Marker fore. Æn the gøra nokræ grymæ giærningæ a þerræ sialfræ lif. gørs a therræ hion æller koste. giælle. XL. Marker. Hwar sum aþrum gør a mot þeem wir giwm wart breff. æller siæluum þeem. æller þerræ hionum. æller costum. þa skilium wir halw minni plikt. vtan þæn vrættær wærthe optare giordther. ok thæssa plikt wilium wir sialuir a læggiæ. þænnæ sama dom wilium wir at þe mæn hawe sum geengangæ warum dom. ok swa þe sum egh wiliæ firi os komæ tha þeer æru þrisuæ firi os kallaþir. mæþ wart bref. 5. Mæþ þy at ofmykin moghe ær wan at gøra drøghilse. tha biuþium wir þæt ok wilium framleþes at þæt haldes. at hwilkin timæ wir kallum saman wart riki. til nokræ samtal u. þa dyruis ængin til at komæ þit. vtan þer sum þit warthar kallaþer. mæþ wart bref. æller buþ. vtan man hawe þyrftelik fall. oc kome .i. sialfsins kost. þær til at vart folk þyngis eigh af kost þa þikkis þætta wæræ skiælikt.6. Aff þeem sum wir þorwom at optelikæ se mæþ os. tha til at matæ coster se thær þe faræ. tha wilium wir at war kiære brother. hærtugh bændikter af finlande. hawe fiuretighi hæsta biscoper. XXX hwar annar af wart raaþ. XII. hwar riddari æller swenawapn. fiuræ. oc samulund kanunkæ. andre þe sum æru kallaþir twa swenæ ok til at þætta hawi fullan staþuæ. þa takum þerræ insighli fore. sum hær gawo sit ia til. biscups brynniulfs af scarum. biscup pætars af væstræ aros. vars kiæra brothors hærtugh bændiks. pætars cancelers Swantæpolks knuzsun. bændicts øsgøta laghmans. magnus ionsun. annundæ haralson. alguz wæsgøta laghmanz. knut mathiosson drosæt. magnus haqunæ marskals. vlfs hulmgerssun. karls æstriþæsun. oc vart insighli.

Tryckt
    DS 813 (dat. ”1285 d. 23 Aug.- d. 31 Dec.”) se pdf av tryck
    H. Hjärne, Medltidens statsskick (1895), s. 318-322 (dat. ”1285 ?”)
Litteratur och kommentar

Övers. i utdrag till finska i Historian Aitta, XXI (1989), s. 98.

Ang. datering m.m., se H. Schück, Rikets råd och män (2005), s. 22 ff; G. Bjarne Larsson, Stadgelagstiftningen i senmedeltidens Sverige (1994), s. 29 ff.

Se A. Ericsson Terra mediaevalis (diss. 2012), s. 16.

Senast ändrad

2017-10-20


*Datumkommentar:  Odat., årtalet supplerat (se litt. o. komm.); dat. 1285-08-23 - 1285-12-31 i DS 813



    Kommentera post/rapportera fel