SDHK-nr: 1899

Svenskt Diplomatariums huvudkartotek över medeltidsbreven

Datering
1300  februari  18*
Utfärdandeort
Lateranen 
Innehåll

Påven Bonifatius (VIII) upprättar på grund av de tvister som råder mellan prelater, kyrkoherdar och klerker vid sockenkyrkorna å den ena sidan och bröderna av predikar- och minoriterorden å den andra, stadgar och förordningar rörande rätten att predika för folket, att åhöra bikt och ålägga botgöring och att begrava avlidna, som valt sin gravplats i nämnda klosterbröders kyrkor, samt utfärdar ett påbud om att klosterbröderna skall skänka 1/4 av inkomsterna från ovannämnda verksamheter till socknarnas präster och kyrkoherdar, återkallar och ogiltigförklarar alla tidigare påvliga privilegier, indulgenser etc. för nämnda ordnar, vilka går stick i stäv med ovannämnda stadgar och förordningar, och ålägger slutligen alla kyrkliga prelater och övriga klerker att inte motarbeta ovannämnda klosterordnar och deras förkunnare, utan snarare vara dem till stöd och hjälp i deras värv.

Språk

latin

Källor
  • Original: Or. perg. RA 0101 bilder
  • Medeltida avskrifter: A 15, f. 72, RA 0201 A 8, f. 117v (röd pag. 185), RA 0201
  • Medeltida regest/notis: Åberopas i brev av 13380704 (DS 3369).
  • Eftermedeltida avskrifter: Peringskiöld: Bull. II (”1395”), E 92; Örnhielm: Bull. I p. 643-54 (e. A 8, koll. med or.); E 175:93-98, UUB C. 2, Clem. III, 7
Brevtext

Bonifacius episcopus seruus seruorum dei, ad perpetuam rei memoriam, super cathedram preeminencie pastoralis, diuina prouidencia(1) constituti et si multis et arduis que in amplum Romane curie alueum vndique confluunt, quasi torrens, pregrauemur negociis, curis excitemur innumeris, cogitacionibus plurimis distrahamur, circa id tamen feruentibus votis intendimus, vacamus instancius, ac operose sollicitudinis studium inpertimur(2), vt ad diuini nominis gloriam exaltacionem Catholice fidei, et perpetuum(3) fidelium animarum, precisis radicitus dissidiorum vepribus, et litigiorum anfractibus omnino subductis, jnter ecclesiarum antistites ad curam et regimen gregis(4) dominici deputatos, ceterasque personas, quas ordo clericalis includit, pacis tranquillitas vigeat, feruor caritatis exestuet, inualescat concordie vilitas, et animarum indempnitas perseueret, Scimus enim et(5) ex euidencia facti colligimus quod non nisi pacis in tempore bene colitur pacis actor(6), nec ignoramus quod dissensiones et scandala, prauis actibus aditum preparant, lites(7) et odia suscitant, illicitis motibus ausum prebent, Olim siquidem j prelatos et rectores seu sacertotes(8) ac Clericos parochialium ecclesiarum, per diuersas mundi prouincias constitutos ex parte vna et predicatorum ac minorum ordinum fratres ex altera, pacis emulo, satore zizanie procurante, grauis et periculosa discordia extitit suscitata, super predicacionibus fidelium populis faciendis, audiendis eorum confessionibus, penitenciis iniungendis eisdem, ac(9) tumulandis defunctorum corporibus, qui apud fratrum ipsorum ecclesias noscuntur(10) eligere sepulturam, nos autem pii patris more laudabilj moleste ferentis jncommoda filiorum reducentes ad exacte consideracionis examen ac infra pectorum claustra sollicite reuoluentes quam sit plena periculis quam onusta dispendiis, quamque in diuine maiestatis conspectu reddatur exosa discordia supradicta, et propterea intendentes paterne sollicitudinis studio illam prorsus euellere ac omnimode submouere nullis vnquam futuris temporibus actore domino suscitandam, grandi quoque desiderio cupientes, vt huiusmodi negocium, quod potissime insidet cordi nostro finem salubrem et scelerem(11) per apostolice sollercie studium consequatur, et(12) diligenti cum fratribus nostris deliberacione prehabita super eo, ad honorem dei, exaltacionem fidei quietum statum parcium predictarum, ac(13) animarum fidelium incrementum de ipsorum fratrum consilio apostolica auctoritate statuimus et(14) eciam ordinamus, vt dictorum ordinum fratres, in ecclesiis et locis eorum, ac in plateis communibus libere valeant clero et populo predicare ac proponere verbum dei, hora illa dumtaxat excepta, in qua locorum prelati predicare voluerint ver coram se facere sollempniter predicari, jn qua predicare cessabunt, preterquam si aliud de prelatorum ipsorum voluntate processerit, ac licencia speciali Jn studiis vero(15) generalibus, vbi sermones ad clerum(16) fieri solent diebus illis, in(17) quibus predicari sollempniter consweuit ad funera eciam mortuorum et in festis specialibus seu peculiaribus eorundem fratrum, possint iidem fratres et liceat eis libere predicare nisi forsan(18) illa hora, qua solet ad clerum jn predictis proponi locis seu studiis verbum dei, episcopus vel prelatus superior clerum ad se generaliter conuocaret, aut ex aliqua racione vel causa vrgente clerum ipsum dueeret congregandum Jn ecclesiis vero parochialibus, fratres ipsi nullatenus audeant vel(19) debeant predicare, vel proponere verbum dei, nisi fratres predicti a parochialibus Sacerdotibus inuitati vel vocati fortassis extiterint, aut de ipsorum beneplacito et assensu, seu petita licencia fuerit et optenta, siue episcopus vel prelatus superior per eosdem fratres predicari mandaret, Statuimus eciam et ordinamus auctoritate predicta, vt(20) in ciuitatibus singulis et dyocesibus in quibus fratrum ipsorum loca consistere dinoscuntur, vel in ciuitatibus vel(21) dyocesibus, locis ipsis vicinis, in quibus loca huiusmodi non habentur, magistri priores prouinciales predicatorum, aut eorum vicarii, et generalis minister, ac prouinciales ministri, et custodes minorum, ordinum predictorum ad presenciam prelatorum eorundem locorum se conferant, per se vel fratres, quos ad hoc ydoneos fore putauerint, humiliter petituri, vt fratres qui ad hoc electi fuerint, in eorum ciuitatibus et(22) dyocesibus confessiones subditorum suorum confiteri volencium, audire libere valeant et huiusmodi confitentibus prout secundum deum expedire cognouerint, penitencias imponere salutares et eis beneficium absolucionis inpendere, de licencia, gracia et beneplacito eorundem, ac deinde prefati magistri, ac(23) priores prouinciales, et ministri ac prouinciales ministri, ordinum predictorum, eligere studeant personas sufficientes, ydoneas, vite probate, discretas, modestas, atque peritas, ad tam salubre ministerium et officium exsequendum, quas sic ab ipsis electas, representent vel faciant presentari prelatis, vt de ipsorum licencia, gracia et beneplacito, in ciuitatibus et dyocesibus eorundem, persone huiusmodi sic electi, confessiones confiteri volencium audiant, imponant penitencias salutares, ac beneficium absolucionis inpendant, prout superius est expressum, extra ciuitates et dyoceses, in quibus deputate fuerint(24) per quas volumus et non per prouincias deputari, confessiones nullatenus auditure, Numerus autem personarum assumendarum ad huiusmodi exercendum officium esse debet, prout numerositas cleri et populi, aut(25) multitudo vel paucitas exigit eorundem et si iidem prelati petitam licenciam confessionum(26) huiusmodi audiendarum concesserint, illam prefati magistri ministri ac alii cum graciarum accione recipiant, dicteque persone sic electe commissum sibi officium exsequantur, quod si forte iam dicti prelati quemquam ex huiusmodi fratribus presentatis eisdem, ad huiusmodi officium nollent habere, vel non ducerent admittendum, eo amoto vel subtracto loco ipsius similiter eisdem presentandus prelatis possit et debeat alius subrogari, Si vero iidem prelati prefatis fratribus, ad confessiones vt premittitur audiendas electis huiusmodi exhibere licenciam recusarent(27), nos ex nunc ipsis, vt confessiones sibi confiteri volencium, libere valeant liciteque audire, eisque penitencias inponere salutares atque eis(28) absolucionis beneficium inpertiri, graciöse concedimus de apostolice plenitudine potestatis, per huiusmodi autem concessionem nequaquam intendimus personis, seu fratribus(29), ad id totaliter deputatis potestatem(30), inpendere pleniorem(31), quam in eo curatis seu parochialibus Sacerdotibus est a iure concessa, nisi forsari eis ecclesiarum prelati vberiorem in hac parte graciam specialiter ducerent faciendam, huiusmodi quoque statuto et ordinacioni nostris adicimus, vt fratres dictorum ordinum in ecclesiis et locis suis vbilibet constitutis, liberam vt sequitur habeant sepulturam, videlicet quod omnes ad eam recipere valeant, qui sepeliri elegerint, in locis et ecclesiis memoratis, Verum ne parochiales ecclesie et(32) ipsarum curati siue rectores, qui ministrare habeant(33) ecclesiastica sacramenta quibusve noscitur de iure competere predicare seu proponere verbum dei, et confessiones audire fidelium, debitis et necessariis beneficiis defraudentur, cum operariis mercedis exhibicio debeatur, auctoritate statuimus et ordinamus eadem vt fratres ordinum predictorum, de obuencionibus omnibus tam de funeralibus quam quibuscunque et quomodocumque relictis, indistincte vel distincte ad quoscumque certos vel determinatos vsus de quibus eciam quarta seu canonica porcio dari siue exigi non consweuit vel non debet de iure, necnon de datis vel qualitercumque donatis in morte vel(34) mortis articulo aut(35) infirmitate donantis seu(36) dantis de qua decesserant(37) quomodocumque indirecte vel directe fratribus ipsis vel aliis pro eisdem, quartam partem, quam apostolica auctoritate taxamus et eciam limitamus parochialibus sacerdotibus et ecclesiarum rectoribus seu curatis largiri integre teneantur, facturi et curaturi, quod nec alii vel aliis a quibus quarta huiusmodi minime debetur(38) ad ipsorum fratrum vtilitatem vel commodum huiusmodi fiant relicta, aut in eos taliter data vel donata procedant seu quoque(39) in morte vel ab infirmis huiusmodi dandum vel donandum fratribus ipsis existeret, in eorum(40) dancium vel donancium sanitate sibi dari vel donari procurent, Jn quibus per ipsos vitandis, eorum intendimus consciencias onerare, vt si quod absit, per fratres ipsos dolo vel fraude, quicquam in hac parte agi fortasse contigerit, preter id quod eos propterea dictis Sacerdotibus rectoribus et curatis teneri volumus, eciam districta racio in extremi iudicii requiratur examine ab eisdem, vltra porcionem autem huiusmodi nil valeant parochiales sacerdotes rectores et(41) curati et prelati exigere supradicti, neque illis amplius dicti fratres inpendere sint astricti neque ad id a quoquam possint aliquatenus coherceri, Nos autem(42) vt in cunctis equaliter et pacifice fauente domino procedatur vniuersa priuilegia indulgencias, gracias, verbo seu scripto sub quacumque forma vel expressione seu concepcione verborum a nobis vel predecessoribus nostris romanis pontificibus, cuicunque ordinum predictorum concessa necnon conswetudines, conuenciones statuta et pacta, in quantum sunt premissis seu alicui premissorum contraria, penitus reuocamus vacuamus, cassamus et irritamus, quinymo cassa vacua et irrita nunciamus et nullius prorsus existere firmitatis, Ceterum vniuersos ecclesiarum prelatos cuiuscunque preeminencie, status(43), dignitatis existant, ac Sacerdotes parochiales et curatos siue rectores predictos, presencium tenore rogamus et hortamur attente nichilominus eis districte precipiendo mandantes, quatenus pro diuina et apostolice sedis reuerencia predictos ordines et professores eorum, habentes affectu beneuolo commendatos fratribus ipsis non se difficiles graues, duros, aut asperos sed pocius fauorabiles, propicios, et benignos piaque munificencia liberales studeant exhibere, sic eos in predicacionis officio et proposicionibus verbi dei ac aliis omnibus supradictis tamquam cooperatores eorum ydoneos, et laborum suorum participes prompta benignitate(44), ac affectuose admittere non omittant, vt proinde illis eterne beatitudinis premium augeatur et animarum salutis incrementa felicia procurentur, nec ipsos lateat quod si secus ab ipsis(45) agi contingeret in hac parte apostolica sedis benignitas, que ordines et professores eosdem vberi fauore prosequitur et gerit in visceribus caritatis contra eos non inmerito turbaretur, nec eadem equanimiter posset pati, quin super hoc prouisionis optime remedium adhiberet, ipsosque nichilominus celestis indignacio principis, digna pro meritis rependentis, cuius obsequia fratrum ipsorum sedulitas curiosa prosequitur, minime preteriret, Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostri statuti, ordinacionis, concessionis, taxacionis, limitacionis, reuocacionis(46) cassacionis et irritacionis infringere, vel ei ausu temerario contraire, Siquis autem hoc attemptare presumpserit, indignacioni omnipotentis dei et beatorum petri et pauli apostolorum eius se nouerit incursurum, Datum Lateran. .XII°. kal. Marcii pontificatus nostri anno sexto.

Tryckt
    DS 1303 (dat. 12/2) se pdf av tryck
    Friedberg, II, sp. 1162-64
    Celse, Apparatus ad historiam Sveo-Gothicam... (1782), s. 99 nr 15
Tryckt regest
    FMU 1025 (med felaktig datering) Celse, Apparatus ... (1782), s. 152:20 (med felaktig datering)
    RPB 2755 (med felaktig datering 13950218, utf. av ”Bonifacius IX”)
    Höjer, ”Bonifacius VIII och Sverge”, Bidrag till Sverges medeltidshistoria tillegnade C.G. Malmström (1902), s. 10f
    Lag och rätt i det medeltida Sverige (utställningskatalog, tr. 1960), s. 37
Litteratur och kommentar

Jfr A 15, f. 61-67v.

Ang. förhållandet mellan det sekulära prästerskapet och munkordnarna, se Gallén, La Province Dacie de l’Ordre des Frères Precheurs, I (1946), s. 101ff och s. 151ff.

Senast ändrad

2015-06-05


*Datumkommentar:  även med felaktig datering 13000212 (DS) och 13950218 (RPB)



    Kommentera post/rapportera fel