SDHK-nr: 11403
Datering
1379 januari 4Utfärdandeort
Kyrkan Santa Maria in Trastevere i RomInnehåll
Påven Urban VI tillskriver ärkebiskopen (Birger Gregersson) i Uppsala samt biskoparna (Nils Hermansson) i Linköping och (Tord Gunnarsson) i Strängnäs och meddelar att han efter klagomål från abbedissan och systrakonventet i S:ta Marias kloster i Vadstena i Linköpings stift av augustinregeln, av den orden som kallas den helige Frälsarens, fått veta att både andliga och världsliga personer av olika dignitet lagt beslag på klostrets borgar, byar, jordlotter, hus, egendomar, avgifter, avkastning, skatter och inkomster och annan rörlig och fast egendom, såväl andlig som världslig, som hör till abbedissan och konventet. Flera personer har också varit medhjälpare till att så skett; vidare har flera skadat abbedissans och konventets egendom, såväl fast som rörlig, andlig som världslig. Abbedissan och konventet menar att det är besvärligt att vända sig till påven för att lösa alla tvister. Därför uppdrar påven åt brevmottagarna, vilka enskilt eller tillsammans utsetts till (klostrets) konservatorer och domare, att inte tillåta att abbedissan och konventet utsätts för sådana illgärningar, vidare att genom kyrklig bestraffning tillrättavisa gärningsmännen, även med hjälp av den världsliga makten om så skulle bli nödvändigt. Detta ska inte hindras av påven Bonifatius VIII:s bestämmelse om att ingen kan kallas till domstol utanför sin stad och sitt stift etc. eller av andra bestämmelser utfärdade av tidigare påvar. Slutligen bestämmer påven att vem som helst av brevmottagarna kan fullfölja ett rättsfall som påbörjats av någon annan, även om denne blivit förhindrad av skäl som inte är kanoniskt giltiga. Dessa ska från brevets datum ha fullmakt att driva rättsfallet i de övrigas ställe utan förhinder av annan bestämmelse angående konservatorer.
Språk
latin
Källor
- Medeltida avskrifter: [A] i vidimation 1403 14/1 (SD nr 268 / SDHK nr 16001), Sv. Riksarkivet; [B] i Liber privilegiorum monasterii Vadstenensis, hs A 19, fol. 29v–30v, Sv. Riksarkivet (bild); [C] i hs A 22, fol. 8r–9r, Kungl. biblioteket, Stockholm (vid. odat. [1406-10?])
- Eftermedeltida avskrifter: Örnhielm: Bull. I s. 1349-53
Brevtext
Urbanusa Bulla conseruatorum tillagt i marginalen B. episcopus seruus seruorum Dei ‧ venerabilibus fratribus archiepiscopo Vpsalensi et Lincopensib Lyncopensi C. ac Strengenensi c Strenginensi B.episcopis salutem et apostolicam benediccionem. Militanti ecclesie licet immeriti ‧ disponente Domino presiden[te]sd Så B, C (enligt gängse formulär); presidens A. circa curam ecclesiarum et monasteriorum omnium solercia reddimur ‧ indefessa ‧ soliciti, vt iuxta pastoralis officij debitum eorum occurramus dispendijs et profectibus ‧ diuina cooperante clemencia salubriter intendamus ‧ Sane dilect[a]rume Så B, C; dilectorum A. in Christo fili[a]rumf Så B, C; filiorum A. abbatisse et conuentus monasterij sancte Marie in Vazsteno sub regula sancti Augustini ‧ et vocabulo sancti Saluatoris viuencium ‧ Lincopensisg Lyncopensis C. dẏocesis ‧ conquestione percepimus ‧ quod nonnulli archiepiscopi et episcopi ‧ alijque ecclesiarum prelati et clerici ‧ ac ecclesiastice persone tam religiose quam seculares ‧ necnon duces ‧ marchiones ‧ comites ‧ barones ‧ nobiles ‧ milites et laici ‧ communia ciuitatum, vniuersitates ‧ opidorum, castrorum ‧ villarum et aliorum locorum ‧ ac alie singulares persone ciuitatum et diocesumh D.v.s. diocesium. et aliarum parcium diuersarum ‧ occuparunt et occupari fecerunt ‧ castra ‧ villas ‧ et alia loca ‧ terras ‧ domos ‧ possessiones ‧ iura ‧ et iurisdicciones ‧ necnon fructus ‧ census ‧ redditus et prouentus dicti monasterij et nonnulla alia bona mobilia et immobilia, spiritualia et temporalia ad abbatissam et conuentum predictas spectancia ‧ et ea detinent indebite occupatai Nasalstreck över sista bokstaven a raderat B; occupatam C. ‧ seu eaj Tillagt över raden och här insignerat B; bokstaven e tillagd över raden och här insignerad C. detinentibus prestant ‧ auxilium ‧ consilium ‧ vel fauorem ‧ Nonnulli eciam ciuitatum ‧ diocesium ‧ et parcium predictarum ‧ 1‑Jfr Vulg. II Cor. 6,1.qui nomen Domini in vacuum recipere‑1 non formidant ‧ eisdem super predictis castris, villis ‧ et locis alijs ‧ terris ‧ domibusk Härefter 1–2 bokstäver raderade A. ‧ possessionibus, iuribus et iurisdiccionibus ‧ fructibus ‧ censibus ‧ redditibus et prouentibus eorundem et quibuscumque alijs bonis mobilibus et immobilibus, spiritualibus et temporalibus ac alijs rebus ad easdem abbatissam et conuentum spectantibus ‧ multiplices molestias et iniurias inferunt et iacturas ‧ Quare dicte ‧ abbatissa et conuentus ‧ nobis humiliter supplicarunt ‧ vt, cum eisdem valde reddatur difficile pro singulis querelis ad apostolicam sedem habere recursum ‧ prouidere ipsis super hoc paterna diligencia curaremus ‧ Nos igitur aduersus occupatores, detentores ‧ presumptores ‧ molestatores et iniuriatores huiusmodi ‧ illo ‧ volentes eisdem abbatisse et conuentui ‧ remedio subuenire ‧ per quod ipsorum compescatur temeritas ‧ et alijs aditus committendi similia precludatur ‧ fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus ‧ quatenus vos ‧ vel duo ‧ aut vnus vestrum ‧ per vos vel alium seu alios ‧ eciam si sint extra loca, in quibus deputati estis ‧ conseruatores et iudices, prefatis ‧ abbatisse et conuentui efficacis defensionis presidio assistentes ‧ non permittatisl Andra bokstaven t tillagd över raden och här insignerad B. easdemm eosdem B, C. super hijs et quibuslibet alijs bonis et iuribus ad abbatissam et conuentum ‧ predictas spectantibus ‧ ab eisdem vel quibusuis alijs indebite molestari vel eis grauamina seu dampna vel iniurias irrogari ‧ facturi dictis abbatisse et conuentui, cum ab eis vel procuratoribus suis aut eorum aliquo fueritis requisiti, de predictis et alijs personis quibuslibet super restitucione huiusmodi castrorum, villarum, terrarum ‧ et aliorum locorum, iurisdiccionum et bonorum mobilium et immobilium, reddituum ‧ quoque ac prouentuum ‧ et aliorum quorumcumque bonorum ‧ necnon de quibuslibet molestijs, iniurijs atque dampnis presentibus et futuris ‧ in illis videlicet, que iudicialem requirunt indaginem ‧ 2‑För det juridiska uttrycket, jfr J. Alberigo et. al. (utg.), Concilia oecumenica et generalia Ecclesiae catholicae, Concilium Uiennense a. 1311–1312, s. 357: …ut simpliciter et de plano et sine strepitu et figura iudicii….summarie et de plano sine strepitu et figura iudicij‑2 ‧ in alijs vero, prout qualitas eorum exegerit, iusticie complementum ‧ occupatores ‧ seu detentores ‧ presumptores ‧ molestatoresn Bokstavsföljden to tillagd över raden och här insignerad C. et iniuriatores huiusmodi ‧ necnon contradictores quoslibet et rebelles ‧ cuiuscumque dignitatis ‧ status ‧ ordinis vel condicionis extiterint ‧ quandocumque et quocienscumque expedierit ‧ auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam appellacione postposita compescendo ‧ jnuocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachij secularis ‧ non obstantibus tam felicis recordacionis Bonifacij pape viij predecessoris nostri ‧ in quibus cauetur ‧ 3‑Corpus iuris canonici (ed. Friedberg 1879), vol. 2, sp. 941 f. (Lib. Sext. I, tit. III ”De rescriptis”, cap. 11).ne aliquis extra suam ciuitatem et diocesim ‧ nisi in certis exceptis casibus ‧ et in illis vltra vnam dietam a fine sue diocesis ad iudicium euocetur‑3 ‧ seu ne iudices et 4‑Corpus iuris canonici (ed. Friedberg 1879), vol. 2, sp. 982–983 (Lib. Sext. I, tit. XIV ”De officio et potestate iudicis delegati”, cap. 15).conseruatores a sede deputati predicta ‧ extra ciuitatem et dyocesim, in quibus deputati fuerint ‧ contra quoscumque procedere ‧ siue alij vel alijs vices suas committere ‧ aut aliquos vltra vnam dietam a fine dyocesis earundem trahere presumant ‧ dummodo vltra duas dietas aliquis auctoritate presencium non trahatur ‧ seu quod de alijs quam de manifestis iniurijs et violencijs et alijs, que iudicialem indaginem exigunt ‧ penis in eos, si secus egerint, et in id procurantes ‧ adiectis ‧ conseruatores se nullatenus intromittant‑4 ‧ quam alijs quibuscumque constitucionibus a predecessoribus nostris Romanis pontificibus, tam de iudicibus delegatis et conseruatoribus ‧ quam personis vltra certum nummerumo D.v.s. numerum. ad iudicium non vocandis aut alijs editis, que vestre possent in hac parte iurisdiccioni aut potestati ‧ eiusque libero exercicio quomodolibet obuiare ‧ seu si aliquibus communiter vel diuisim a predicta sit sede indultum ‧ quod excommunicari ‧ suspendi vel interdici ‧ seu extra vel vltra certa loca ad iudicium euocari non possunt per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ‧ ac de verbo ad verbum ‧ de indulto huiusmodi et eorum personis ‧ locis ‧ ordinibus ‧ et nominibus proprijs mencionem ‧ et qualibet alia dicte sedis indulgencia generali vel speciali, cuiuscumque tenoris existat, per quam presentibus non expressam ‧ vel totaliter non insertam vestre iurisdiccionis explicacio in hac parte valeat quomodolibet impediri ‧ et de qua cuiusquep Rättat i marginalen och här insignerat C. toto tenore de verbo ad verbum in nostris litteris habenda sit mencio specialis ‧ Ceterum volumus et q‑ auctoritate apostolica C.apostolica auctoritate‑q decernimus, quod quilibet vestrum prosequi valeat articulum5För ordet i betydelsen ’rättsfall’ se GMLS: articulus 5. ‧ eciam per alium inchoatum ‧ quamuis idem inchoans nullo fuerit impedimento canonico prepeditus ‧ quodque ‧ a ‧ data presencium sit vobis ‧ et vnicuique vestrum in premissis omnibus et eorum singulis ‧ ceptis ‧ et non ceptis presentibus et futuris perpetuata potestas et iurisdiccio attributa ‧ vt eo vigore ‧ eaque firmitate possitis in premissis omnibus ceptis et non ceptis presentibus et futuris ‧ et pro predictis procederer Tillagt över raden och här insignerat B. ‧ ac si predicta omnia et singula coram vobis cepta fuissent et iurisdiccio vestra et cuiuslibet vestrum in predictis omnibus et singulis per citacionem vels Rättat från utprickat et C. modum alium perpetuata legittimum extitisset ‧ constitucione predicta super conseruatoribus ‧ et alia qualibet in contrarium edita non obstante ‧ Datum Rome apud Sanctam Mariam [in]t Så B, C; saknas A. Transtiberim ij nonas Ianuarij, pontificatus nostri anno primo ‧
Extratext
Rubrik i B: Bulla Vrbani pape ‧ vj ‧ scilicet ‧ conseruatorum archiepiscopi Vpsalensis, Lyncopensis ac Strenginensis episcoporum.
Tryckt
- DS 9895 se pdf av tryck
Tryckt regest
- RPB 1395
Faksimil
- A 19: Corpus Codicum Suecicorum XI (1950)
Litteratur och kommentar
Om bullan se T. Höjer, Studier i Vadstena klosters och birgittinordens historia (1905), s. 95 med not 2; L.-A. Norborg, Storföretaget Vadstena kloster (1958), s. 51; T. Nyberg, Birgittinische Klostergründungen des Mittelalters (1965), s. 63 f.
För formuläret jämför DS nr 9463 och 9464 (SDHK nr 10983 och SDHK nr 10984).
Senast ändrad
2015-09-18
- a Bulla conseruatorum tillagt i marginalen B.
- b Lyncopensi C.
- c Strenginensi B.
- d Så B, C (enligt gängse formulär); presidens A.
- e Så B, C; dilectorum A.
- f Så B, C; filiorum A.
- g Lyncopensis C.
- h D.v.s. diocesium.
- i Nasalstreck över sista bokstaven a raderat B; occupatam C.
- j Tillagt över raden och här insignerat B; bokstaven e tillagd över raden och här insignerad C.
- k Härefter 1–2 bokstäver raderade A.
- l Andra bokstaven t tillagd över raden och här insignerad B.
- m eosdem B, C.
- n Bokstavsföljden to tillagd över raden och här insignerad C.
- o D.v.s. numerum.
- p Rättat i marginalen och här insignerat C.
- q‑q auctoritate apostolica C.
- r Tillagt över raden och här insignerat B.
- s Rättat från utprickat et C.
- t Så B, C; saknas A.
- 1‑1Jfr Vulg. II Cor. 6,1.
- 2‑2För det juridiska uttrycket, jfr J. Alberigo et. al. (utg.), Concilia oecumenica et generalia Ecclesiae catholicae, Concilium Uiennense a. 1311–1312, s. 357: …ut simpliciter et de plano et sine strepitu et figura iudicii….
- 3‑3Corpus iuris canonici (ed. Friedberg 1879), vol. 2, sp. 941 f. (Lib. Sext. I, tit. III ”De rescriptis”, cap. 11).
- 4‑4Corpus iuris canonici (ed. Friedberg 1879), vol. 2, sp. 982–983 (Lib. Sext. I, tit. XIV ”De officio et potestate iudicis delegati”, cap. 15).
- 5För ordet i betydelsen ’rättsfall’ se GMLS: articulus 5.